Een dag als sluiswachter in Brussel

We brachten een dag door bij de sluiswachters van Molenbeek.

Weldra luiden de klokken van Sint-Goedele zes uur. De twee sluiswachters van sluis nummer 11  zijn klaar voor een dag scheepvaart. Thierry Freigneux, de eerste man, en Mounir Lahani, de tweede, zijn op post.

Sinds het stilleggen van de scheepvaart gisterenavond zijn vier schepen aangemeld bij de nachtwacht. De Tasmania, de Orissa en de Con Amore hebben de nacht doorgebracht in het Vergotedok, aan de voet van de Up-Site toren, stroomopwaarts tegenover de sluis. Stroomafwaarts heeft de Vectura de nacht doorgebracht, aangemeerd tussen de sluizen van Anderlecht en Molenbeek.

Een nacht die werk onderbroken door hevige stormen die de stad rijkelijk hebben overspoeld en het water van het kanaal hebben laten stijgen. Nadat hij de registers heeft ingevuld, moet de wachter spelen met de kleppen om het waterniveau te regelen. Thierry prijst zijn werk: Met de hevige regen fungeerde het kanaalpand als stormbekken. Mijn collega heeft het overstromingsrisico voor Brussel uitgesloten en heeft er mee voor gezorgd dat het kanaal vanmorgen weer bevaarbaar is.

Eerste schipper

Vier doorgangen, bassinées in het technisch jargon, zijn al voorzien. Thierry Freigneux bevestigt: In het algemeen beginnen de dagen nogal hevig.

Deze Luikenaar was niet voorbestemd om sluiswachter te worden. Het zijn de toevalligheden van het leven die hem hebben geleid naar de waterwegen. Nu zou hij voor geen geld ter wereld van beroep veranderen en wordt hij beschouwd als de dinosaurus van de Brussel sluizen.

Iedereen is voorgesteld, de eerste koffie van de dag is al een verre herinnering... Eerste bezoek van een schipper in het kantoor van de sluiswachters.

Thierry vertrouwt ons toe: Sluiswachter is niet gewoon boten doorlaten. Op dertig jaar tijd is het beroep geëvolueerd. We beheren de sluis van A tot Z: we laten de boten door, ontvangen betalingen, maken statistieken, onderhouden de sluis, waken over de veiligheid van de waterweg. Ook het waterniveau, het openen van de kleppen en het verkeer op het kanaal worden beheerd in nauwe samenwerking met de sluis van Anderlecht stroomafwaarts en soms met Zemst en zijn megasluis stroomopwaarts.

Van aan het bedieningspaneel laten de sluiswachters de ene boot door en bereiden ze de komst van de andere voor. Een fijn afgestemd ballet dat de hele dag door herhaald wordt: 5 minuten om de sluis te laten zakken en 7 minuten om haar te laten stijgen.

Thierry schetst met zijn typische accent een portret van het kanaal: Tussen het Viaduct van Vilvoorde en de sluis van Anderlecht strekt het kanaal zicht uit over 14 kilometer. Het duurt ongeveer anderhalf uur om die afstand af te leggen. Negentig minuten tussen twee sluizen, twee mobiele bruggen (Buda en de Godshuizenbrug) en een tiental kunstwerken.

Vandaag is de lucht grijs. Het weer beslist mee over het werk en kan soms heel extreem zijn. In 1987 was het koud, heel koud. Er liggen grote stukken ijs op het kanaal. Om geen enkel risico te nemen, hebben we eerst de grootste boten erdoor gestuurd. Ze hebben gefungeerd als ijsbreker.

De tweede schipper die langskomt op het kantoor om taksen te betalen, is een Nederlander. Na enkele onvermijdelijke grapjes over de Wereldbeker brengt hij de sluiswachters op de hoogte van de laatste nieuwtjes langs de waterweg. Op den duur leer je elkaar kennen. Sommige schippers ken ik al uit de jaren 80. Met sommigen hebben we zelfs telefoonnummers uitgewisseld vertrouwt Thierry ons toe. Tot nu toe verloopt alles probleemloos.

Jaarlijks reist er 6.500.000 ton goederen langs de sluiswachters. Voornamelijk bouwmateriaal en petroleum. De schepen die in de sluizen stijgen en dalen, zijn echte monsters. Een lengte van 80 meter voor 1.300 ton. Eén schip kan het gewicht van 30 à 40 vrachtwagens transporteren. Een studie van de VUB schat dat de binnenvaart in Brussel het volume van 600.000 vrachtwagens vertegenwoordigt. Een mooie economie! Af en toe zorgt de pleziervaart voor afwisseling. Eén keer per jaar nemen de roeiers van verschillende Brusselse roeiclubs de wateren in beslag.

's Namiddags draait de sluis trager. De eerste schipper van de ochtend roept 'radio kanaal' op. In de sluis van Itter hangt een kabel door, en hij wordt opgehouden… nu is het wachten op de herstelling...

Inschepen voor Anderlecht

De Con Amore, sinds middernacht aangemeerd in het Vergotedok, is de vijfde boot die vanmorgen de sluis neemt. Eens de gebruikersformaliteiten zijn ingevuld bij de sluiswachters, betreedt Kuup Leendert opnieuw zijn schip. We volgen hem. Terwijl hij zijn ligplaats verlaat, maken wij in de stuurhut kennis met zijn echtgenote en zijn twee kinderen. Ze verlieten twee dagen geleden Breda met aan boord een lading zand en met als eindbestemming Halle.

Ook al heeft hij dit kanaal al meer dan honderd keer bevaren, Kuup is en blijft heel geconcentreerd. De waterweg is recht met enkele bochten. Meerdere keren maakt hij gebruik van zijn radio om zich ervan te vergewissen dat er geen tegenligger in aantocht is. We navigeren aan vijf kilometer per uur en we zien Brussel vanuit een heel ander gezichtspunt…

Vijftig minuten later naderen we de sluis van Anderlecht. Kuup richt zijn schip, vertrouwt hij het roer toe aan zijn echtgenote en stapt hij de 80 meter van de Con Amore naar de voorkant van het schip. De poorten van de sluis sluiten en het water stijgt langzaamaan. In iets meer dan vijf minuten is de juiste hoogte bereikt en Kuup vertrekt enkele ogenblikken later. De tijd om zijn papieren aan de sluiswachter voor te leggen, om de registers in te vullen en naar zijn gezin te gaan. Terwijl we opnieuw aan land gaan, zetten de Con Amore en zijn bemanning hun weg naar Halle verder.

Thierry, Icham en de ongeveer dertig Brusselse sluis- en brugwachters blijven op de kaai... In september zullen meer dan 800 kandidaten tijden het examen van SELOR hun kans wagen om hen te vergezellen en op hun beurt te waken over de scheepvaart.