De Zenne stroomt door onze aderen

Sans le savoir, la Senne fut sans doute la première citoyenne de la ville. Nous vous emmenons aujourd’hui dans le lit d’une rivière trop souvent décri...

Je mag de Brusselse Zenne niet verwarren met zijn Parijse tegenhanger, de Seine. Onze Zenne verdwijnt in het niets tegenover de Franse rivier. Maar ook al is ze kort en klein, ze heeft haar voetafdruk in Brussel nagelaten.

Voor Brussel

De Zenne ontspringt ongeveer veertig kilometer van Brussel in de grasvelden van het Zinnikse platteland, tussen twee steengroeves. Het water stroomt onze richting uit via Rebecq, Tubize en Halle.

De Zenne in Brussel

De Zenne wordt vaak genegeerd, en nochtans is ze de belangrijkste stroom van de stad. Vandaag verdwijnt de rivier even voor het Zuidstation ondergronds en komt ze weer tevoorschijn aan de Van Praetbrug na rond het stadscentrum gevloeid te hebben door de straten van de kleine ring.

Tot in1871 doorkruiste de Zenne het stadscentrum in openlucht. Achter het Sint-Goriksplein, in een discrete binnentuin, herinnert een dode zijarm van de Zenne de nieuwsgierige voorbijgangers eraan dat de rivier lange tijd zichtbaar was. Maar waaraan heeft ze het verdiend zo begraven te worden?

De Zenne in de geschiedenis van Brussel

Brussel is ontstaan op de oevers van de Zenne. De stad is gegroeid in het hart van haar bochten, in de schaduw van haar armen. Door de jaren heen hebben ateliers en molens plaats gemaakt voor looierijen, brasserieën en andere industrie. De rivier doorkruiste dan Brussel via een eerder bochtig parcours dicht bij de huidige noord-zuidas.

De Zenne werd al snel een openluchtriool die overliep bij hevige regen en niet in staat was gebruikt water vol vuilnis te transporteren. De landelijke rivier werd een vervuilde stroom met een vreselijke stank. De tweede helft van de XIXe eeuw was fataal voor de Zenne. Te veel overstromingen en een choleraepidemie kondigden haar dood aan. Het is beslist, de vervloekte rivier moest verdwijnen!

De toenmalige burgemeester, Jules Anspach, besliste dat de Zenne overwelfd moest worden. Tijdens de werken die vier jaar duurden, van 1867 tot 1871, werd de rivier verbannen naar twee parallelle collectors onder de huidige lanen van het centrum. De werken kenden heel wat technische moeilijkheden en bovendien was er nog een verduisteringsschandaal. Anspach werd aangevallen door de pers die hem ervan beschuldigde de doodgraver van Oud Brussel te zijn. 

In 1976 bezette de premetro de plaats van de Zenne in de gewelven onder de lanen. Sindsdien volgt de Zenne de kleine ring vanaf het Zuidstation tot aan het Saincteletteplein vooraleer ondergronds verder te stromen tot aan de Van Praetbrug. Met de zegen van en in samenwerking met Vivaqua heeft in juni 2009 een team dat gepassioneerd is door het industriële patrimonium op de ondergrondse Zenne gevaren. Ze zijn bovengronds gekomen met deze film!

De Zenne en bier

Een lambiek of een geuze brouwen vereist een alchemie die enkel de meest ervaren brouwers meester zijn. Een van de enige geheimen die ze willen prijsgeven, is het belang van de Zenne en de spontane gisten van haar vallei. Zonder die gisten geen fermentatie en nog minder lambiek! Het is geen toeval dat een van de nieuwste Brusselse brasserieën als nam 'Brasserie de la Senne' heeft.

Na Brussel

Vervolgens stroomt de Zenne naar Vilvoorde en Zemst vooraleer in Heffen in de Dijle uit te monden en later tot het stroomgebied van de Schelde te behoren. De Zenne is biologisch dood als ze Brussel verlaat maar de talrijke waterbehandelingen in de hoofdstad moet haar weldra weer laten herleven.

De Zenne is een echt zinneke: het is de enige rivier die de drie regio's van het land doorkruist.